Polski  English

 
PortalRejestracjaZaloguj

TEMAT: [ukryj] Wikiwakacje logo.svg Wikiwakacje – rób zdjęcia, zgarniaj nagrody, pomóż budować Wikipedię! Na mapach: 35°N 103°E (mapa) Chińska Republ
 
2018-10-07 03:38:19

[ukryj]
Wikiwakacje logo.svg Wikiwakacje – rób zdjęcia, zgarniaj nagrody, pomóż budować Wikipedię!
Na mapach: 35°N 103°E (mapa)
Chińska Republika Ludowa
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Ten artykuł dotyczy C
[ukryj]
Wikiwakacje logo.svg Wikiwakacje – rób zdjęcia, zgarniaj nagrody, pomóż budować Wikipedię!
Na mapach: 35°N 103°E (mapa)
Chińska Republika Ludowa
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Ten artykuł dotyczy Chińskiej Republiki Ludowej. Zobacz też: Chiny (ujednoznacznienie).
中华人民共和国
Zhōnghuá Rénmín Gòngh
[ukryj]
Wikiwakacje logo.svg Wikiwakac
[ukryj]
Wikiwakacje logo.svg Wikiwakacje – rób zdjęcia, zgarniaj nagrody, pomóż budować Wikipedię!
Na mapach: 35°N 103°E (mapa)
Chińska Republika Ludowa
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Ten artykuł dotyczy Chińskiej Republiki Ludowej. Zobacz też: Chiny (ujednoznacznienie).
中华人民共和国
Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó
Chińska Republika Ludowa
Flaga Chińskiej Republiki Ludowej
Godło Chińskiej Republiki Ludowej
Flaga Chińskiej Republiki Ludowej Godło Chińskiej Republiki Ludowej
Hymn:
Menu
0:00
义勇军进行曲
(Marsz ochotników)
Położenie Chińskiej Republiki Ludowej
Konstytucja Konstytucja Chińskiej Republiki Ludowej z dnia 4 grudnia 1982
Język urzędowy mandaryński[a][b]
Stolica Pekin
Ustrój polityczny komunistyczny (de iure)
autorytarny (de facto)
Typ państwa republika ludowa
Głowa państwa przewodniczący ChRL Xi Jinping
Zastępca
głowy państwa wiceprzewodniczący ChRL Wang Qishan
Szef rządu premier Li Keqiang
Wicepremierzy Han Zheng
Sun Chunlan
Hu Chunhua
Liu He
Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe 3. na świecie
9 562 911 [1] km²
270 550 km² (2,82%)
Liczba ludności (2017)
• całkowita
• gęstość zaludnienia 1. na świecie
1 390 080 000[2]
144 osób/km²
PKB (2018)
• całkowite
• na osobę
14 092 mld[2]
10 088[2] USD
PKB (PSN) (2018)
• całkowite
• na osobę
25 239 mld[2] dolarów międzynar.
18 066[2] dolarów międzynar.
Jednostka monetarna 1 yuan = 10 jiao = 100 fenów (CNY, ¥)
Proklamacja ChRL przez Mao Zedonga 1 października 1949
Strefa czasowa UTC +8 (nie ma czasu letniego)
Kod ISO 3166 CN
Domena internetowa .cn
Kod samochodowy CHN
Kod samolotowy B
Kod telefoniczny +86
Mapa Chińskiej Republiki Ludowej
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikipodróże Informacje w Wikipodróżach
Wikinews Wiadomości w Wikinews
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach
Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku
Pekin
Hongkong
Szanghaj

Chińska Republika Ludowa, ChRL (chiń. upr.: 中华人民共和国; chiń. trad.: 中華人民共和國; pinyin: Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó, wymowa i), potocznie Chiny (chiń. upr.: 中国; chiń. trad.: 中國; pinyin: Zhōngguó, wymowa i) – państwo w Azji Wschodniej, obejmujące historyczne Chiny (bez Tajwanu) oraz Tybet i inne ziemie w Azji Środkowej zamieszkane w sumie przez 56 grup etnicznych. Chiny to najludniejsze państwo świata o populacji przekraczającej 1,3 mld osób, co stanowi 19,1% populacji światowej. Pod względem powierzchni jest 3. na świecie, a pod względem wielkości gospodarki 2. po USA (pod względem PKB nominalnego), jak i 1. pod względem PKB realnego.

ChRL graniczy z czternastoma państwami. Są to: Afganistan, Bhutan, Indie, Kazachstan, Kirgistan, Korea Północna, Laos, Mjanma, Mongolia, Nepal, Pakistan, Rosja, Tadżykistan, Wietnam. Według konstytucji Chiny są republiką socjalistyczną.
Spis treści

1 Geografia
1.1 Ukształtowanie powierzchni
1.2 Klimat
1.3 Wody
1.4 Świat roślinny
2 Historia
3 Ustrój polityczny ChRL
3.1 Przestrzeganie praw i swobód
4 Podział administracyjny ChRL
5 Miasta
6 Siły zbrojne i program kosmiczny
7 Demografia
8 Gospodarka
8.1 Turystyka
9 Polityka społeczna
10 Kultura
10.1 Oświata
10.2 Nauka
10.3 Prasa
10.4 Radio i telewizja
11 Zobacz też
12 Uwagi
13 Przypisy
14 Bibliografia

Geografia

Osobny artykuł: Geografia Chin.

Rzeka Li Jiang
Chiny widziane na mapie satelitarnej
Ukształtowanie powierzchni

Większą część Chin stanowią wyżyny i góry. Niziny zajmują tylko 10% powierzchni kraju, przy czym duża ich część przypada na stepy i pustynie na północy kraju. W północno-wschodniej części kraju leży rozległa Nizina Mandżurska (pow. 350 tys. km²) otoczona górami. Na zachód od niziny ciągnie się Wielki Chingan (wysokość do 2029 m n.p.m.), na północ Mały Chingan i na wschód Góry Wschodniomandżurskie.

Wschodnią część Chin zajmują aluwialne równiny. Nizina Chińska o powierzchni 300 tys. km² leży w dolnym biegu Huang He i dorzeczu Huai He. Znajdują się tam również niziny środkowego i dolnego biegu Jangcy z dużą liczbą jezior.

W południowo-wschodniej części Chin leżą silnie zerodowane Góry Południowochińskie z wysokościami do 2120 m n.p.m.

Na północy kraju wznosi się Wyżyna Mongolska z pustynią Ałaszan oraz Wyżyna Ordos, do której na południu przylega Wyżyna Lessowa – największy w świecie obszar występowania lessów. Równoleżnikowe pasma górskie (głównie góry Qin Ling) oddzielają Wyżynę Lessową od Kotliny Syczuańskiej przechodzącej na południu w Wyżynę Junnan-Kuejczou o charakterystycznej rzeźbie krasowej.

Południowo-zachodnią część kraju zajmuje najwyżej położona wyżyna na ziemi – Wyżyna Tybetańska (o wysokościach 4000–5000 m n.p.m.). Wyżynę te otaczają najwyższe pasma górskie świata – Karakorum (ze szczytem K2 sięgającym 8611 m n.p.m.) oraz Pamir (ze szczytem Kongur Tagh o wysokości 7649 m n.p.m.) od zachodu i Himalaje (z najwyższym szczytem świata Mount Everest sięgającym 8850 m n.p.m.) od południa. Północne obrzeże wyżyny stanowi system górski Kunlun (najwyższy szczyt Ulug Muztag 6973 m n.p.m.) obejmujący liczne pasma górskie (m.in. Ałtyn-Tag) rozdzielone tektonicznymi kotlinami m.in. Kotliną Cajdamską. Na wschodnim krańcu wyżyny ciągną się góry Hengduan Shan (ze szczytem Minya Konka o wysokości 7556 m n.p.m.) rozczłonkowane głębokimi dolinami rzek Saluin, Mekong i Jangcy.

W północno-zachodniej części kraju rozciąga się Sinciang, rozdzielony górami Tienszan na Kotlinę Dżungarską i na Kotlinę Kaszgarską. W obrębie Kotliny Kaszgarskiej znajduje się pustynia Takla Makan i największa depresja Chin – Kotlina Turfańska zniżająca się 154 m p.p.m.
Klimat

Chiny leżą w zasięgu 3 stref klimatycznych: zwrotnikowej (południowe wybrzeża oraz wyspa Hajnan), podzwrotnikowej (zachodnia, środkowa i wschodnia część kraju) oraz umiarkowanej (północne i północno-wschodnie Chiny). Południowo-wschodnia i wschodnia część kraju ma klimat monsunowy z porą deszczową i suchą. W tej części Chin notuje się najwyższe opady wynoszące 700–1000 mm na wybrzeżu Morza Żółtego, 1500–2000 mm na krańcach południowo-wschodnich i 3000 mm na wyspie Hajnan. Średnia temperatura w styczniu jest tu zróżnicowana: –5 °C w Pekinie, +12 do +16 °C na wybrzeżu Morza Południowochińskiego, do +20 °C i powyżej na wyspach południowych. W lipcu temperatura na całym obszarze Chin wschodnich wynosi +25 do +30 °C. W północno-wschodniej części Chin średnia temperatura w styczniu wynosi –30 °C na północy do –10 °C na południu. W lipcu te temperatury wynoszą odpowiednio od +20 do +25 °C, a roczna suma opadów 250–1000 mm. Wewnętrzne i zachodnie obszary kraju mają klimat suchy i kontynentalny. Średnia temperatura w styczniu jest tu zróżnicowana i wynosi od –8 do –26 °C, a w lipcu waha się od +20 do +25 °C (w Kotlinie Kaszgarskiej powyżej +30 °C). Opady poniżej 250 mm. Wyżyna Tybetańska ma klimat chłodny i suchy ze względu na duże wzniesienie nad poziomem morza ze średnią temperaturą w lipcu poniżej +10 °C. Pora deszczowa na całym obszarze Chin występuje w lecie, z największymi opadami w lipcu i sierpniu. W lecie i jesienią do wybrzeży południowo-wschodnich docierają tajfuny z ulewnymi deszczami. Na suchych obszarach zachodu często występują burze pyłowe.
Wody

Większą część Chin odwadniają rzeki należące do zlewiska Oceanu Spokojnego (56,7%). Do zlewiska Oceanu Indyjskiego należy 6,9% powierzchni, a do zlewiska Oceanu Arktycznego należy 0,4%. Reszta (czyli 36% powierzchni) należy do obszarów bezodpływowych. Najgęstsza sieć rzeczna występuje na Nizinie Chińskiej, a najrzadsza na pustynnych terenach zachodniej części kraju. Główne rzeki to Jangcy, Huang He, Xi Jiang, Huai He i Amur (na granicy z Rosją). Na terenie Chin początek biorą i płyną w znacznych odcinkach wielkie rzeki południowej i wschodniej Azji: Indus, Brahmaputra, Mekong i Saluin. Chińskie odcinki tych rzek skupiają 1/3 potencjału hydroenergetycznego Chin. Są one jednak w znikomym stopniu wykorzystywane. Najdłuższą rzeką na obszarach bezodpływowych jest Tarym. Chińskie rzeki są intensywnie wykorzystywane do nawadniania zwłaszcza w środkowych i wschodnich Chinach. We wschodnich Chinach występują katastrofalne powodzie spowodowane dużymi wahaniami stanu wód w rzekach oraz zamuleniem koryt rzecznych. W przeszłości rzeki Niziny Chińskiej często zmieniały swoje koryta.

Zasoby energetyczne chińskich rzek szacuje się na około 680 GW, z czego 40% przypada na dorzecze Jangcy, a 20% Brahmaputry. We wschodnich Chinach biegnie najdłuższy kanał żeglowny na świecie – Wielki Kanał o długości 1782 km. Łączy on Pekin z portem w Hangzhou.

Na obszarze Chin występuje około 700 jezior o powierzchni powyżej 100 km². Najliczniej występują one na nizinie środkowej i w dolnym biegu Jangcy. Największe to Poyang Hu o powierzchni 2700–5100 km², Dongting Hu (około 4000 km²), Hongze Hu i Tai Hu. Są one wykorzystywane jako naturalne zbiorniki retencyjne. Na Wyżynie Tybetańskiej znajdują się jeziora głównie słone (m.in. Kuku-nor i Nam Co). W suchych regionach regionów autonomicznych Sinciang i Mongolia Wewnętrzna słone jeziora głównie o charakterze reliktowym (m.in. Lob-nor, Bosten Hu i Hulun Nur). W północno-wschodnich Chinach, przy granicy z Rosją, duże jezioro Chanka (po chińsku Xingkai Hu). Największe obszary bagienne w Chinach występują na płaskich, źle odwadnianych terenach północno-wschodnich (głównie w widłach rzek Ussuri i Sungari) oraz w południowej części Kotliny Cajdamskiej.
Świat roślinny

Flora Chin jest bardzo bogata i różnorodna. Naturalne zbiorowiska leśne zostały w większości zajęte przez pola uprawne, przez co stanowią one dziś tylko 12% powierzchni kraju. Na północnym wschodzie w Wielkim Chinganie występuje tajga sosnowo-modrzewiowa przechodząca na południe w dębowo-sosnowe lasy mieszane. Na Nizinie Chińskiej naturalna roślinność, jaką były lasy monsunowe, została całkowicie wyniszczona. Na wododziałach zachowały się naturalne lasy liściaste z dębami, wiązami, klonami i jesionami. Na południe od Jangcy znajdują się lasy z drzewami zimozielonymi (m.in. sosny, kuinghamie i cyprysy). W Górach Południowochińskich wiecznie zielone lasy z drzewami tungowymi, kamforowcami, wawrzynami i zaroślami bambusowymi. Na wybrzeżu Morza Południowochińskiego i przybrzeżnych wyspach występują wiecznie zielone lasy zwrotnikowe, bogate w palmy, bambusy, liany i epifity. Wyżyny i kotliny północnych i północno-zachodnich Chin porastają stepy – na wschodzie bujne łąkowe na zachodzie suche z kserofilnymi gatunkami ostnic i bylic. Zachodnią część Mongolii Wewnętrznej oraz Sinciang zajmują półpustynie i pustynie a Wyżyny Tybetańskiej wysokogórskie stepy i pustynie. W chińskich górach zaznacza się piętrowy układ roślinności. W Chinach przetrwało wiele reliktów flory m.in. miłorząb i metasekwoja. Z Chin wywodzi się również wiele roślin użytkowych, takich jak brzoskwinie czy herbata.
Historia

Osobny artykuł: historia Chin.

Chińska Republika Ludowa została proklamowana 1 października 1949 roku przez Mao Zedonga po wygranej przez jego zwolenników wojnie domowej. Pokonani zwolennicy Kuomintangu i ich lider Czang Kaj-szek wycofali się na Tajwan gdzie utworzyli Republikę Chińską. Chińska Republika Ludowa objęła większość historycznych terenów Chin a jej granice zostały dodatkowo poszerzone w 1950 roku w wyniku interwencji w Tybecie. W polityce wewnętrznej na początku lat 50. przeprowadzono reformę rolną w wyniku której pośród 300 milionów chłopów rozdzielono 47 milionów hektarów ziemi, znacjonalizowano głównie wartość zagraniczną, własność miejscowej burżuazji pozostała prywatna. W 1950 roku Chiny udzieliły wsparcia Korei Północnej i wysłały swoje wojska na wojnę koreańską. Na przełomie 1953 i 1954 roku opracowano założenia tzw. okresu przejściowego od kapitalizmu do socjalizmu w ramach której założono że w przeciągu 15-18 lat przeprowadzi się industrializację, kolektywizację i nacjonalizację. W 1954 roku wprowadzono nową konstytucję. W 1955 roku skrócono okres przejściowy i w ciągu roku skolektywizowano rolnictwo oraz przeprowadzono nacjonalizację. Polityka ta przyczyniła się do pogorszenia sytuacji gospodarczej i zmusiła władze do rewizji tego kursu. W 1961 roku zliberalizowano gospodarkę i wprowadzono politykę „regulacji”. Polityka ta doprowadziła do podziału w rządzie, zwolennicy „regulacji” skupili się wokół Deng Xiaopinga i Liu Shaoqi, natomiast przeciwnicy wokół Mao.

Na przełomie lat 50. i 60. nastąpił rozłam radziecko-chiński w wyniku którego Chiny popadły w długoletni konflikt z blokiem wschodnim. Także dotychczas dobre relacje z Indiami uległy pogorszeniu co poskutkowało siłowym zajęciem przez Chiny spornych obszarów północnego Kaszmiru (wojna chińsko-indyjska). W 1966 roku zwolennicy frakcji Mao w rządzie ogłosili rewolucję kulturalną w ramach której politykę regulacji potępiono a jej zwolenników odsunięto z rządu. W 1969 roku miał miejsce konflikt nad Ussuri w trakcie którego Chiny starły się z wojskiem ZSRR. Po 1971 (śmierć Lin Biao) Zhou Enlai podjął pierwszą nieudaną próbę rezygnacji z części celów rewolucji kulturalnej która jak się okazało była w mniemaniu wielu porażką. Śmierć Mao w 1976 roku doprowadziła do usunięcia z partii frakcji „radykalnej” (banda czworga) i zwolenników rewolucji kulturalnej. Od 1977 roku do władzy stopniowo powracał Deng Xiaoping który następnie na wiele lat objął władzę w Chinach. Na początku lat 80. Hua Guofenga zastąpili liberalnie nastawienie Zhao Ziyang i Hu Yaobang. W ramach zmian politycznych potępiono rewolucję kulturalną, rehabilitowano osoby represjonowane w trakcie jej trwania, zliberalizowano gospodarkę i kontynuowano politykę „otwarcia na świat” (która została zapoczątkowana przez Mao u schyłku jego życia). W ramach reform dekolektywizowano rolnictwo, utworzono sektor prywatny i utworzono specjalne strefy ekonomiczne.

W ramach odprężenia międzynarodowej doszło do normalizacji stosunków z ZSRR oraz podtrzymano zapoczątkowane przez Mao kontakty ze Stanami Zjednoczonymi. Zahamowanie gospodarki doprowadziło w 1989 roku do protestu na placu Tian’anmen stłumionego przez armię. Po tym incydencie miejsce Zhao Ziyanga jako przywódcy rządzącej partii objął Jiang Zemin. Chiny kontynuują reformy gospodarcze i rozwijają relacje zagraniczne. Pod koniec lat 90. w skład ChRL weszły dotychczasowe kolonie państw zachodnich – Hongkong i Makau. Bardzo szybki wzrost gospodarczy doprowadził do tego, że w 2006 roku Chiny stały się trzecią pod względem wielkości gospodarką świata[3].
Ustrój polityczny ChRL
Godło ChRL
Ten artykuł jest częścią serii
Ustrój i polityka Chińskiej Republiki Ludowej
Organy polityczne
Przewodniczący ChRL:
Xi Jinping
Wiceprzewodniczący ChRL:
Wang Qishan
Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych:
Stały Komitet OZPL
Przewodniczący Stałego Komitetu OZPL: Li Zhanshu
Rada Państwa:
Premier ChRL: Li Keqiang
Centralna Komisja Wojskowa
Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza
Najwyższy Sąd Ludowy
Przewodniczący: Zhou Qiang
Najwyższa Prokuratura Ludowa
Prokurator Generalny: Zhang Jun
Ludowa Polityczna Konferencja Konsultatywna Chin
System prawny
System prawny
Konstytucja
Podział administracyjny
Podział administracyjny
Partie polityczne
Komunistyczna Partia Chin
Chińskie partie demokratyczne

Osobny artykuł: Ustrój polityczny Chińskiej Republiki Ludowej.

Przestrzeganie praw i swobód

Osobny artykuł: Prawa człowieka w Chińskiej Republice Ludowej.

Choć środki kontroli gospodarczej zostały znacznie złagodzone w Chinach od 1978 roku, działalność polityczna w dalszym ciągu była ściśle kontrolowana przez rząd centralny i władze lokalne. Konstytucja Chińskiej Republiki Ludowej Chin stanowi, że „prawa podstawowe” obywateli obejmują wolność słowa, wolność prasy, prawo do sprawiedliwego procesu, wolności wyznania, w wyborach powszechnych i praw majątkowych. Jednakże przepisy te nie są stosowane w praktyce[4][5][6]. Cenzura polityczna wypowiedzi i informacji w sposób jawny i rutynowy ucisza krytykę rządu i rządzącej Komunistycznej Partii Chin[7]. Szczególnie ścisła jest kontrola prasy. Reporterzy bez Granic uznają ChRL za jeden z najbardziej restrykcyjnych krajów dla prasy. W rankingu Press Freedom Index 2018 Chiny znalazły się na 176. miejscu na 180[8].

Rząd prowadzi politykę ograniczania możliwości działalności grup, organizacji i związków wyznaniowych, które uważa za potencjalne zagrożenie dla „społecznej stabilności” i kontroli, jak to było w przypadku protestów na placu Tian’anmen w 1989[9][10].

Wiele zagranicznych rządów i organizacji pozarządowych stale krytykuje władze ChRL, z powodu powszechnego łamania praw obywatelskich, w tym systematycznego stosowania długiego przetrzymywania w areszcie bez procesu, wymuszania zeznań, tortur, znęcania się nad więźniami, ograniczeń wolności słowa, zgromadzeń, zrzeszania się, religii, prasy, i prawa pracy[7]. Chiny są światowym liderem w zakresie stosowania kary śmierci; w 2004 roku wykonano tam około 90% wszystkich egzekucji[11].
Podział administracyjny ChRL

Osobny artykuł: Podział administracyjny Chińskiej Republiki Ludowej.

Miasta

Osobny artykuł: Miasta Chińskiej Republiki Ludowej.

Największe aglomeracje Chin to Szanghaj na wschodzie, Pekin na północy i Kanton na południu[12].
Siły zbrojne i program kosmiczny

Łączna liczba chińskich żołnierzy to 2 250 000 osób. Służba obowiązkowa w wojskach lądowych trwa 3 lata, a w marynarce i lotnictwie 4. Siły rezerwowe liczą ok. 12 milionów żołnierzy[potrzebny przypis]. Chińskie wojsko nadzoruje również program kosmiczny. Według rankingu Global Firepower (2014) chińskie siły zbrojne stanowią trzecią (po USA i Rosji) siłę militarną na świecie z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 126 mld dolarów (USD)[13].

Osobne artykuły: Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza i Chiński program kosmiczny.

Demografia

Osobny artykuł: Religia w Chinach.

Tybetańczycy

W Chinach pod koniec lat 70. XX wieku wprowadzono tzw. politykę jednego dziecka, która – w uproszczeniu – sprowadzała się do zezwolenia na posiadanie tylko jednego dziecka w miastach, a maksymalnie dwóch na wsi. W 2015 Chiny poinformowały o odejściu od tej polityki, co uzasadnione zostało starzeniem się społeczeństwa[14]
Dane demograficzne Chińskiej Republiki Ludowej (2012)[15] Liczba ludności 1 343 239 923
Udział Chin w populacji światowej 19,15% (2012)
Ludność według wieku
0 – 14 lat 17,6% (mężczyzn 126 634 384 / kobiet 108 463 142)
15 – 64 lat 73,6% (mężczyzn 505 326 577 / kobiet 477 953 883)
ponad 64 lata 8,9% (mężczyzn 56 823 028 / kobiet 61 517 001)
Przyrost naturalny 0,481%
Współczynnik urodzeń 12,31 urodzeń / 1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów 7,17 zgonów / 1000 mieszkańców
Umieralność niemowląt
W całej populacji 15,62 śmiertelnych / 1000 żywych
Średni wiek
W całej populacji 35,5 lat
Oczekiwana długość życia
W całej populacji 74,8 lat
Rozrodczość 1,55 urodzeń / kobietę
Liczba osób zakażonych HIV / AIDS 740 000 (0,1%)
Analfabetyzm
W całej populacji 7,8 %

Narodowości: Chińczycy Han (ok. 91,5%), Zhuang, Ujgurzy, Hui, Yi, Tybetańczycy, Miao, Mandżurowie, Mongołowie, Buyi, Koreańczycy i inni.

Osobny artykuł: Mniejszości narodowe w Chińskiej Republice Ludowej.

Religia: bez religii (52,2%), religie chińskie (21,9%), buddyzm (18,2%), protestantyzm (4,3%), islam (1,8%), katolicyzm (0,7%), prawosławie i pozostali chrześcijanie (0,1%), inne religie (0,7%)[16][17].
Języki: mandaryński, kantoński, wu, minbei, minnan, xiang, gan, dialekt hakka i inne.

Gospodarka

Osobny artykuł: Gospodarka Chin.

Ulica Nankińska, Szanghaj
Głowy państw BRICS, 2015

Gospodarka Chin jest najdynamiczniej rozwijającą się na świecie. W II kwartale 2010 roku nominalny PKB Chin szacowano na 1,337 bln $, co daje drugie miejsce na świecie za USA, a przed Japonią (II kw. 2010 – 1,288 bln $). Z najnowszych prognoz wynika, że do roku 2030 Chiny staną się światową potęgą gospodarczą nr 1.[18] Uwzględniając PKB realny chińska gospodarka już od 2001 roku znajduje się na drugim miejscu, a od 2010 roku Chiny są największym konsumentem ropy naftowej[19].

Tak dynamiczny rozwój, który trwa od lat 80., jest efektem stworzenia korzystnych warunków dla inwestycji zagranicznych i transferu nowych technologii. Do tych warunków można zaliczyć: niskie koszty pracy, zakaz strajków dla pracowników, niskie podatki, brak ograniczeń w ochronie środowiska i obietnica dostępu do ogromnego rynku zbytu. Według socjologów ważnym czynnikiem jest także tradycyjny szacunek wobec przedsiębiorczości i kult pracy, który w XX wieku przyczynił się do sukcesu krajów zaliczanych do chińskiego kręgu kulturowego, takich jak Japonia, Korea Południowa, Singapur czy Tajwan.

Na początku ogromną rolę w stymulowaniu inwestycji w Chinach odgrywała chińska diaspora na całym świecie, a w szczególności z krajów i regionów przez nią zdominowanych, takich jak Hongkong, Singapur czy Malezja. Ogromną rolę odgrywa również Tajwan, który – mimo napięć w sferze politycznej – integruje się z Chinami na płaszczyźnie ekonomicznej. Szacuje się, że na kontynencie pracuje 1 mln obywateli Tajwanu, którzy stworzyli nawet 50 mln miejsc pracy. Inwestycje tajwańskie odpowiadają za ok. 10% zysków z chińskiego eksportu.

Po przystąpieniu Chin do WTO rośnie rola inwestorów z Ameryki i Europy. W 2005 roku inwestycje zagraniczne wynosiły ponad 70 mld $ i pochodziły głównie z USA, Japonii i krajów Unii Europejskiej.


Według badań przeprowadzonych przez ONZ[20], OECD[21] oraz CIA[22], nierówności społeczne w Chinach są mniejsze niż w USA, choć wyraźnie większe niż w krajach europejskich. Rozwój gospodarczy Chin silnie wpłynął na zmniejszenie liczby osób żyjących poniżej granicy ubóstwa na świecie. Według badań Banku Światowego liczba mieszkańców Chin żyjących za mniej niż 1$ dziennie zmalała z 730 milionów (73,5%) w 1981 do 97 milionów (7,4%) w 2008[23]. Tym samym zmiany gospodarcze w Chinach odpowiadają za 85% zmniejszenia światowej populacji żyjącej poniżej granicy ubóstwa. Liczba mieszkańców żyjących za mniej niż 2$ dziennie zmalała w tym okresie w Chinach z 972 milionów do 394 milionów. Na świecie liczba ta pozostała na niezmienionym poziomie, około 2,5 miliarda[23].
Turystyka
Wielki Mur Chiński w Jinshanling

W 2015 roku Chiny były czwartym z najchętniej odwiedzanych państw na świecie; kraj ten odwiedziło 56,886 mln turystów (2,3% więcej niż w roku poprzednim). Pod względem przychodów z turystyki kraj ten zajmuje drugie miejsce na świecie (po USA) z wynikiem 114,109 mld dolarów[24].

Chiny posiadają 50 obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, dając temu krajowi pierwsze miejsce w Azji i drugie po Włoszech miejsce na świecie.
Polityka społeczna
Klasa publicznej szkoły w Sinciang

Polityka społeczna prowadzona jest centralnie przez państwo. Obejmuje ona system emerytur, rent, zasiłków, ubezpieczeń społecznych, oświatę i opiekę zdrowotną. Państwo zapewnia emerytury zatrudnionym w państwowych przedsiębiorstwach i urzędach, co stanowi niewielki procent ogółu ludzi pracujących. Bezrobotni nie dostają zasiłków i są na utrzymaniu pracujących krewnych. Istnieje także prawny obowiązek utrzymywania swoich rodziców. Ponadto wypłaca się renty inwalidzkie i zasiłki chorobowe.

Opieka zdrowotna w Chinach jest płatna. Ubezpieczenie zapewniają zakłady pracy, ale w ostatnich latach[kiedy?] pokrywają one jedynie niewielką część opłat, w związku ze wzrostem kosztów leczenia i ograniczonym współfinansowaniem państwa. Od niedawna[kiedy?] osoby starsze powyżej 70 roku życia są wspomagane przez państwo w postaci 60-procentowego pokrycia kosztów leczenia. Większość ludności wiejskiej pozbawiona jest ubezpieczenia i musi ponosić pełne koszty opieki medycznej.
Kultura

Osobne artykuły: Mitologia chińska, Sztuka chińska, Literatura chińska, Opera chińska, Filozofia chińska i Pismo chińskie.

Taoistyczna świątynia
Oświata

Od 1980 roku realizowana jest reforma nauczania i programów w szkolnictwie. Obowiązkiem szkolnym są objęte dzieci w wieku 7–17 lat. Nauka jest bezpłatna, a szkoły świeckie i państwowe. Podstawę systemu oświatowego stanowi 5-letnia obowiązkowa szkoła elementarna, w której zaczyna się naukę w wieku 7 lat. Dalsze kształcenie odbywa się w płatnych, 2-stopniowych szkołach średnich. Większość z nich to szkoły typu ogólnokształcącego. Ponadto nauczanie jest łączone z pracą produkcyjną.

Około 95% dzieci w wieku 7–12 lat uczęszcza do szkół podstawowych. Naukę w szkole średniej I stopnia podejmuje około 60% uczniów. W szkołach podstawowych uczy się 123,7 mln uczniów, a w szkołach średnich około 53 mln.
Nauka

W Chinach działa 10 akademii nauk, z czego najstarszą jest założona w 1949 roku w Pekinie Chińska Akademia Nauk. Ponadto istnieje 100 szkół wyższych, w tym 29 uniwersytetów. Najstarszą uczelnią jest założony w 1895 roku uniwersytet w Tianjin.
Prasa

Zapiski o najstarszej gazecie „Dibao” (Gazeta Dworska) sięgają VIII wieku. Była ona wydawana w różnych edycjach aż do upadku cesarstwa w 1911 roku i jest uważana za najdłużej ukazujący się periodyk w historii prasy na świecie. Obecnie w ChRL ukazuje się około 5000 gazet i czasopism. Największy, wynoszący 3,5 mln egz. nakład wśród dzienników ma „Renmin Ribao” (Dziennik Ludowy), organ Komunistycznej Partii Chin założony w 1948 roku. Dalsze miejsca zajmują: ukazujący się cztery razy w tygodniu „Zhongguo Qingnian Bao” (Chiński Dziennik Młodzieży) założony w 1951 roku o nakładzie 3 mln egz., dziennik „Wenhui Bao” założony w 1937 roku (1,5 mln egz.), oraz wśród czasopism „Banyue Tan” założony w 1980 roku (2,4 mln egz.). Wśród wydawanych w Chinach gazet anglojęzycznych najważniejsze miejsce zajmuje „China Daily” o nakładzie 200 tys. egz.

Agencje prasowe to: Xinhua She (Agencja „Nowe Chiny”) założona w 1931 roku w Yan’anie oraz „Zhongguo Xinwenshe” (Chińska Agencja Informacyjna) założona w 1952 roku w Pekinie z myślą o chińskich emigrantach na świecie.
Radio i telewizja

Radio rozpoczęło nadawać w 1928, a telewizja w 1958 roku. W 1940 roku powstała rozgłośnia Xinhua, która dała początek obecnemu systemowi radia i telewizji. Radio i telewizję finansuje Ministerstwo Radia, Filmu i Telewizji. Radio nadaje dwa programy ogólnokrajowe, programy dla Tajwanu, 25-minutowy program dla mniejszości narodowych (po kazachsku, koreańsku, mongolsku, tybetańsku i ujgursku) i program dla obcokrajowców w języku angielskim, nadawany w 3 największych miastach. Zaś Chińskie Radio Międzynarodowe nadaje codziennie program w kilkudziesięciu językach, w tym po polsku. W Chinach działają ponadto lokalne rozgłośnie takie jak: Stacja Frontowa Fujian, Stacja Głos Jinling, stacja komercyjna w Kantonie oraz 278 rozgłośni lokalnych. Telewizja państwowa nadaje dwa programy ogólnokrajowe oraz osobny dla Pekinu. Ponadto działa 278 ośrodków telewizyjnych. ChRL należą do Intelsat. Mają również takie systemy satelitarne jak STW-1 i STW-2 oraz rozwijają sieć kablową.
Zobacz też
Zobacz portal z wiadomościami w serwisie Wikinews na temat Chiny

Hymn Chińskiej Republiki Ludowej
Komitet Centralny Komunistycznej Partii Chin
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Chińskiej Republiki Ludowej
Letnie Igrzyska Olimpijskie 2008

Uwagi

Konstytucja ChRL nie reguluje wprost kwestii języka urzędowego, nakładając na władze jedynie obowiązek upowszechniania putonghua. Urzędowy status putonghua i uproszczonego pisma chińskiego de facto określony jest odrębnymi ustawami. Odpowiednie przepisy zapewniają także mniejszościom etnicznym prawo do używania w przestrzeni publicznej własnych języków i ich ochronę.

W Hongkongu i Makau stosowany jest kantoński, zapisywany tradycyjnym pismem chińskim. W Hongkongu drugim równorzędnym językiem oficjalnym jest angielski, a w Makau – portugalski.

Przypisy

Bank Światowy, 2017.
Report for Selected Countries and Subjects, www.imf.org [dostęp 2018-07-17] (ang.).
Chiny. Historia.
China




powered by Altair